બસની મુસાફરી....

માંગરોલ એટલે છેવાડાનું ગામ. બસએ બાકીની દુનિયા સાથે જોડતું એક માત્ર માધ્યમ. તમારે ટ્રેનમા જવું હોય તો પણ બસમા બેસી ૧૬૦-૭૦ કિ.મી.ની મુસાફરી કરી રાજકોટ જવું પડે. હા, કેશોદ થી ત્યારે મીટરગેઇજ અને અત્યારે બ્રોડગેઇજ ટ્રેનની સવલત ખરી પણ અનુકુળ સમય ના હોવાથી બહુ ઓછી વાર બેસવાનું થતું. મને પહેલાથી જ બસની મુસાફરી અનુકુળ આવી ગઈ હતી. જુનાગઢ વાર તહેવાર અને મોટા ભાગે કામથી જવાનું થતું ત્યારે બસ એક માત્ર ચારો હતો. ૧૯૯૬ માં વિ.વિ.નગર ભણવા ગયો ત્યારે તો ઉજ્જડ વનમા એરંડો પ્રધાન તેમ આણંદ થી જુનાગઢની એક માત્ર એસ.ટી. બસ આવતી. રજા પડવાની હોય તેના એક અઠવાડીયા પહેલાથી જ અમારા બસ સ્ટેન્ડના ચક્કર ચાલુ થઈ જતા. નિયમ ૫ દિવસ પહેલાનો હોય અને તે અમને ખબર પણ હોય છતા માસ્તરને માય-બાપ બનાવીને પણ રિઝર્વેશન મેળવવાની કોશિસ કરતા.

ક્યારે રિઝર્વેશન ના મળે તો રાત્રીની તે બસમા વચ્ચે ચાલવાના રસ્તા ઉપર બેગ ઉપર બેઠા-બેઠા અને મોડી રાત્રે ચાદર પાથરી સુતા-સુતા મુસાફરી કરેલ છે. ત્યારે હજી બસના સ્લિપર કોચ શરૂ થયા ના હતા, કદાચ અમારી આ રિતની સુવાની આદત પરથી પ્રેરણા લઈને જ સ્લિપર કોચની શોધ થઈ હોય તો કહેવાય નહી. વચ્ચે સુવામા એવી તો ફાવટ આવી ગઈ હતી કે પછીથી રિઝર્વેશન કરવાની જ આળસ કરી જતો. ક્યારેક તો એટલી ભિડ હોય કે વચ્ચે સામાન રાખવાની પણ જગ્યાના હોય ત્યારે ડ્રાઈવર સાહેબ સાથે સાચી ખોટી ઓળખાણ કાઢી તેની કેબીનમા જગ્યા મેળવી લેતા.

શિયાળો, ઉનાળો કે ચોમાસું બધી જ સિઝનમા મારી કુંડલીમા બસની મુસાફરી યોગ હોય જ. મારા માટે આવતે મહીને તમારો મુસાફરી યોગ છે તેવી ભવિષ્યવાણી ગમે તે જ્યોતિષિ આંખ બંધ કરીને કરી શકે છે. તેમા પણ ૧૯૯૯ થી ૨૦૦૫ સુધી તો દર અઠવાડીયું બસમાં અમદાવાદ આવવાનું થતું. વચ્ચે તો ટ્રકની હડતાલ હતી ત્યારે બસમા સિંગદાણા ભરી અને તેની ઉપર સુતા-સુતા મુસાફરી કરેલ છે. આદત મુજબ દરેક વખતે મારૂ અવલોકન ચાલુ જ રહેતું.

શિયાળો હોય ત્યારે પણ લોકો બારી પાસે બેસવા પડાપડી કરતા કારણ કે સિધા તડકોનો લાભ મળે તે માટે. બપોર ના સમયે બસ કઈ દીશામા જશે તેના પર થી બસની કઈ બાજુ તડકો વધુ આવશે તેની વિપરિત બાજુએ બેસવાની ગણતરી કરતા લોકોને પણ જોયા છે. અરે ઉતરતી-ચડતી વખતે મારા-મારી તો ઘણી વખત જોય છે. બાબો કે બેબી ૩-૫ વર્ષનો છે કે નહી તે માતેની કંડકટર સાથેની જીભા-જોડી તો દરેક વખતે જોવા મળે છે. ત્રણની સિટમા આરામ થી બેસવા માટે "અહી આવે છે પાછળ ખાલી જ છે" તેવા જવાબો સાંભળેલા છે. અરે બે ટીકીટ લીધેલી હોય અને સાથે નાનો બાબો કે બેબી હોય અને ત્રણની સિટ પર કોઈ બેસવા આવે ત્યારે જગ્યા ના કરવી. ખુબ ભિડ હોય ઉભવાની પણ જગ્યા ના હોય ત્યારે કોઈ એકલી સ્ત્રી નાના બાળક સાથે બસમા ચડે તો પણ તેને સિટના આપવી વગેરે બનાવો વખતે ખુબ ગુસ્સો આવતો.

વોલ્વોનું આગમન થયું પછી તેમા ઘણી વાર તેમા બેસવાનું થયુ છે, દરેક વખતે એક વાત કોમન બને છે. બસ ચાલુ થઈ ના હોય ત્યાં સુધી બેઠેલા મુસાફરો સિટ ઉપર આપેલી બધી જ સ્વિચો મચડતા હોય છે. મોટા ભાગે એક પણ સ્વિચ ચાલતી હોતી નથી. બસ ચાલુ થાય અને થોડોક સમય થાય એટલે આ જ લોકો પાછા આ સ્વિચો પાસે કામ લેવાનો નિષ્ફળ પ્રયાસ કરતા નજરે ચડે છે. બન્ને વખતે આસય તદ્દન વિપરિત હોય છે. પહેલી વાર A.C. ની સ્પિડ વધારવા માટે અને બીજી વાર સ્પિડ ઘટાડવા માટેની કસરત હોય છે. છેવટે ઠંડી (અહી A.C.) પોતાની પરાકાષ્ઠાએ પહોચે ત્યારે સહનશક્તિ અને ધીરજ ખુટતા A.C. ના હોલમા રૂમાલ, દુપટ્ટો કે બસનો પડદો ભરાવી દરેક પરિસ્થિતીમા અસ્થાયી માર્ગ કાઢવાની ભારતીય પરંપરા જાળવે છે. ક્યારે આટલુ પુરતુ ના હોય ત્યારે બાહ્ય ગરમીથી રક્ષણ મેળવવા માટેનો પડદો ઓઢી ગરમી મેળવવાનો પ્રયાસ થાય છે.

પુસબેક સિટને હજી આપણો સમાજ સ્વિકારી શક્યો નથી. ઘણા લોકોની જુનાગઢ થી અમદાવાદ સુધીની ૭ કલાકની મુસાફરી સિટ આગળ-પાછળ કરવામા જ પુરી થઈ જાય છે. જુનાગઢ મજેવડી થી સિટ સરખી કરવાની શરૂ કરે અને અમદાવાદ ઇસ્કોન આવે ત્યા સુધી તેનો મેળ ના પડે. અમુક લોકો તો બસમા ખાવા માટે જ મુસાફરી કરતા હોય છે. કોઈ બાવા-સાધુએ જાણે સલાહ આપી ના હોય તેમ આખે રસ્તે મોઢામા ઠુસ-ઠુસ કરતા હોય છે. તેમા પણ નાના બાળકો ખાસ ઘરે મમ્મી જમવાનું ના આપતી હોય તે રીતનું વર્તન કરે છે(મારો જાત અનુભવ). જેટલી જગ્યાએ બસ થોભે તેટલી જગ્યાએ થી કાઈક ને કાઈ લેવું જ જોયે. ઘાટે-ઘાતનું પાણીની જેમ સ્ટેશને સ્ટેશનની વેફર,કુરકુરે અને ચોકલેટ ખાતા-ખાતા અમદાવાદ આવે.

અંતમા પણ પાલડી ઉતરવાનું હોય પરંતુ સરખેજથી ક્લીનરને કહેતા જાય "પાલડી આવે એટલે કેજો" અમુક પતિ-પત્નિ ઇસ્કોન ઉતરવું કે જોધપુર તે મથામણા કરતા હોય છે. "અહી થી રિક્ષા ૧૫ રૂપિયામા મળશે જોધપુર થી ૨૦ લેશે" તે વાતો મા અને સામસામે દલીલો ઇસ્કોનથી બસ ઉપડવાની હોય ત્યારે પાછળથી બસ રોકવા દોડશે અને છેલ્લે ઇસ્કોન અને જોધપુરની વચ્ચે "ન અહી ના કે ન ત્યાંના" તેવી સ્થિતીમા ઉતરશે.

ગમે તેમ તો પણ બસની મુસાફરી એટલે બસની મુસાફરી તેની આગળ પ્લેન પણ પાણી ભરે.