અવલોકન કરવાની ટેવ

હું ત્યારે બીજા કે ત્રીજા ધોરણમા ભણતો હતો. ગુજરાતીમા એક પાઠ આવતો. અવલોકન કરવાની ટેવ. એમા એક શેઠનું હિરા-ઝવેરાત લાદેલું ઊંટ ખોવાય જાય છે. તે રાજાને ફરિયાદ કરે. એક વ્યક્તિ ઊંટને જોયા વગર ઊંટ વિષે માહીતી આપે છે. તે આ બધુ પોતાની અવલોક કરવાની ટેવને લીધે કહે છે. રાજા તેને શાબાશી આપે છે. તેવી વાર્તા હતી. આપણે તો નાના એટલે થયું કે અત્યારથી આ ટેવ વિકસાવ્યે અને મોટા થાશું ત્યારે આવું જ કોઈનું ઊંટ ખોવાશે તો રાજા પાસે શાબાશી મળશે. પણ આ અવલોકન કરવાની ટેવ એટલે શું ? રડવાની ટેવ વિષે ખબર હતી. લેસન ના કરવાની ટેવ, તોફાન કરવાની ટેવ વગેરે તો ખબર હતી. અરે ત્યાં સુધી કે ટેવ શબ્દ સારી વસ્તું માટે પણ ઉપયોગ થાય કે નહી તે જ ખબર ના હતી. સર ને પુછ્યું, ડાકીસર ને મારા પ્રત્યે સ્નેહ ખરો. એ એક માત્ર સર એવા કે જે મને માર્યા વગર સમજાવે. મને કહે અવલોકન કરવાની ટેવ એટલે કે કોઈ પણ વ્યક્તિ કે વસ્તુને નિરાંતે જીણવટ પુર્વક જોવૂં. તેના વિષે અનુમાનો લગાવવા અને તે સાચા છે કે ખોટા તેની સાબીતી મેળવવી. ત્યારથી કુદરતી રીતે મારામા આ ટેવ(?) આવી ગઈ.

ક્યાય પણ નવરો બેઠો હોવ, બાઈક ઉપર જતો હોવ કે ઓફીસમા કોઈને ટ્રેનિંગ આપતો હોવ, લોકોના હાવભાવ, બોલવાની રીત, કપડા, આજુબાજુનું વાતાવરણ, સજાવટ વગેરે જીણવટથી જોવ છું. આગલા અનુભવ સાથે તેને સરખાવું છુ, અનુમાનો બાંધો છું. કોઈ અંગત હોય તો તેને પુછી પણ લવ કે મે તમારા વિષે આવું અનુમાન બાંધેલુ છે સાચું છે કે ખોટું. ઘણી વાર હું સાચો હોવ છું તો કેટલીય વાર હું ખોટો હોવ છું. આ એક મારો પ્રિય ટાઇમ પાસ છે અને ખાલી આનંદ માટે જ કરૂ છું. તેનાથી ઘણા ફાયદા થાય છે તો ક્યારેક નુંકશાન પણ થાય છે.

યથાર્થનો જન્મ થયો હતો ત્યારે એટલે કે તે ૨ દિવસનો હતો ત્યારે તેને જોવા માટે હું મુંબઈ ગયો હતો. મુંબઈમા જોરદાર પુર આવ્યુ હતું તે પછીનો એ સમય હતો. રોગચાળો ફાટી નિકળ્યો હતો. બધી જ હોસ્પિટલને કેપેસીટી કરતા ૨-૩ ગણા પેશેન્ટ લેવા આદેશ આપવામા આવ્યો હતો. સામેની પથારી પર એક ૮-૯ વર્ષની ઢિંગલી બીમાર હતી. બહુ ડાહી પણ બાટલા અને ઇંજેકશનથી બહું ડરે એટલે ખુબ રડે. અડધો દીવસ મે તેનું અવલોકન કર્યું. સાંજે ૫ વાગ્યા આજુબાજુ તેની સાથે વાતો કરવાનું સરૂ કર્યું. એ તેના વિષે કાઇક બોલે તે પહેલા તો મે તેને તેના શોખના વિષયો ફેવરીટ ટી.વી. પોગ્રામ વગેરે વગેરે વિષે સચોટ જણાવી દીધું. એની મમ્મી મને જોતી રહી. મને કહે તમે ફેસ રિડર છો કે શું ? મારી એક ભાણી તેની જ ઉંમરની છે. અને બન્નેની રીત ભાત સરખી એટલે પેલી છોકરીને ગમતી બાબતો વિષે અનુમાન બાંધી લિધુ.

હું ઘણી બધી વાર ખોટો પણ પડ્યો છું. તેમા પણ આ ઓર્કુટ ઉપર તો ખાસ. કોઈ વિષે અભિપ્રાય બાંધ્યો હોય અને તે તેનાથી સાવ વિપરીત પણ નિકળે છે. અહી મારા ખાસ મિત્રો વિષે જ કહૂ તો, તેજસભાઈ. તેના વિષે પહેલા મને એવું હતું કે તે તો બહુ ઘંમડી અને પોતાને કાઇક ઉંચા જ સમજતા હશે. પણ જ્યારે તેને રૂબરૂ મળ્યો તેની સાથે આખી નવરાત્રી ઉજવી ત્યારે સાચી ખબર પડી.

પણ અવલોકન કરવાની ટેવ થી કલ્પના શક્તિ ખીલે છે અને પુર્વાનુંમાન બાંધતા આવડે છે. પણ એક ખ્યાલ રાખવો પુર્વાનુંમાન પુર્વગ્રહ ના બની જાય.