ઘટનાઓ ની આસપાસ – ૨.૨

ઘટનાઓ ની આસપાસ – ૨.૨

“કેમ મણીબેન આજે આટલી જ છોકરીઓ આવી છે ? કાઈ પ્રસંગ છે કે શું ?

“ના રે ભાઈ આ તો રાહત ચાલુ થઈ ગયા છે એટલે અને હવે તો કાલ થી આટલી જ કામે આવશે.”

“રાહત અને અત્યારે ? અને રાહત તો દુકાળ હોય ત્યારે જ ચાલે ને આ વર્ષે તો ભરપુર વરસાદ પડ્યો છે ને ?” અનાયાશે જ  મારા થી પ્રશ્ન પુછાય ગયો.

“આ તો સરકારે પિળાકાર્ડ વાળા માટે કાઈક આ વર્ષ થી જ હવે બારે માસ રાહત ચાલુ રાખ્યા છે એટલે.”

“સારૂ ત્યારે હવે જટ કામે વળગો.” ૨૦ વ્યક્તિનુ કામ ૧૨ પાસે કેમ કરાવવું તેની ચિંતા મારા સ્વરમાં સંભળાતી હતી.

ઉપરિક્ત વાર્તાલાપ બે-ત્રણ વર્ષ પહેલા નો છે. ફેક્ટરીમાં હું પ્રોડક્શન સંભાળતો અને મોટાભાગનું વિણવાનું કામ આજુ-બાજુ ના ગામડા માથી આવતી છોકરીઓ કરતી. અચાનક ૪૦ % મેન પાવર ઓછો થઈ ગયો તેનું કારણ જાણવાની ઉત્કંઠા અશહ્ય હતી. થોડા દિવસ પછી ખબર પડી આ તો કેન્દ્ર સરકાર ની યોજના નરેગા નો પ્રતાપ છે.

ગુજરાત એવુ રાજ્ય છે કે મોટા ભાગની પ્રજા સ્વતંત્ર વ્યવસાય સાથે સંકળાયેલી છે અને તેમા પણ સ્મોલ અને મીડલ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ નું પ્રમાણ વિપુલ છે. આ એવા વ્યવસાયઓ છે જ્યાં સેમી ઓટોમેશન + મેન પાવર નો ઉપયોગ થતો હોય છે. એટલે કે અમુક કામો અશીન દ્રારા અને બાકી નું કામ માણસો દ્રારા લેવાતુ હોય છે. તે સિવાય કૃષિ ઉત્પાદનમાં પણ ઉખ્યત્વે માણસો દ્રારા કામ લેવાતુ હોય છે. તેના બે કારણો છે ૧. તો બારમાસી પાકો માટેની યોગ્ય સવલતો હોતી નથી ૨. ખેતરો નાના નાના યુનિટમાં વહેચાયેલા હોય છે. આ બન્ને જગ્યાએ નરેગા એ લગભગ જોરદાર ફટકો માર્યો છે.

ઉદા. તરીકે એક ફેક્ટરીમાં ૨૦ માણસો કામ કરે છે. તે ફેક્ટરીનો ફિક્સ કોસ્ટ રોજ ના ૧૦૦૦ રૂપિયા છે + પ્રતિએક માણસ ને ૮૦ લેખે ૧૬૦૦ રૂપિયા વેરીયેબલ કોસ્ટ લાગે છે. તે ફેક્ટટરી રોજના ૧૦ ટન નું ઉત્પાદન કરે છે એટલે કે દરેક ટન દીઠ ૨૬૦ રૂપિયા ખર્ચો લાગે છે. નરેગા માં ૮ મજુર જવાથી મજુરની અછત ઉભી થાય છે એટલે ૮૦ વાળી મજુરી સીધી ૧૫૦-૨૦૦ રૂપિયા એ પહોચી જાય છે. સામે ઉત્પાદનમાં ૪૦ % નો ઘટાડો થાય છે એટલે હવે પછી નું ગણીત ૧૦૦૦ ફિક્સ + ૨૧૦૦ મજુરી (૧૭૫ લેખે) = ૩૧૦૦ તે પણ પાછી ફક્ત ૬ ટન ની એટલે કે ટન દીઠ ઉત્પાદન ખર્ચ થયો ૫૧૬ રૂપિયા. ઓલમોસ્ટ બમણો.

એક ખેડુત ને પાંચ વિઘા જમીન છે દર વર્ષે તે ફક્ત શિયાળૂ પાક જ લઈ શકે છે. ચોમાસા માં ૧૫-૨૦ દિવસ તે પાંચ મજુર પાસે કામ લેવડાવે છે મજુરી ૮૦ રૂપિયા રોજ લેખે. કુલ ચુકવવા ના થતા રૂપિયા ૮૦૦૦ એટલે કે વિઘે ૧૬૦૦ રૂપિયા.  નરેગા આવતા ૫ વાળા ૩ જ મજુર મળે છે ૮૦ વાળૂ રોજ ૨૦૦ થી ૨૫૦ રૂપિયા થાય છે અને ૧૫-૨૦ દિવસ નું કામ ૨૫ થી ૩૫ દિવસમાં પતે છે. કુલ ખર્ચ (૩ મજુર ૨૨૫ મજુરી ૩૦ દિવસ) રૂપિયા ૨૦૨૫૦ એટલે કે વિઘા દિઠ ૪૦૫૦ રૂપિયા.

બિજી બાજુ કોઈ જ જાતની ઉત્પાદકીય મહેનત વગર એક આખો સમુહ પૈસા રળે છે. એક બાજુ મેન પાવરની તાતી જરૂર છે તો બીજી બાજુ બીન ઉત્પાદીકીય શ્રમ પાછળ કરોડો-અરબો રૂપિયા ખર્ચો થાય છે. આને કહેવાય “હો રહા ભારત નિર્માણ” .

*****

પેટ્રોલ-ડીઝલ  પર ભાવ વધારો તોળાય રહ્યો છે. ભાવ વધારા નું સીધુ કારણ વપરાસ માં થયેલા વધારા ને ગણવામાં આવે છે અને જે એક રીતે યોગ્ય પણ છે. વપરાશ વધવાનું કારણ લોકો ની સુખાકારી માં આવેલો વધારો હોય શકે પણ સૌથી મોટૂ કારણ જાહેર પરિવહન ના સાધનો નો અભાવ છે. આઝાદી પછી પણ લગભગ એ જ ગતી અને દીશામાં જાહેર પરિવહન નો વિકાસ થઈ રહ્યો છે જ્યારે દેશની વસ્તિ તથા ઓદ્યોગીક વિકાસ વધુ જડપી દરે વધે છે. આ બન્ને વચ્ચેનો ગેપ મુંબઈ-દિલ્હિ-કોલકત્તા જેવા મેટ્રો સીટીમા તો બે-ત્રણ દશકા પહેલા જ વર્તાય ગયેલો છતા બહુ ઓછા પગલા લેવાયા અને જે લેવાયા તે પણ બહુ મોડે મોડે.

હવે વારો અમદાવાદ-પુના-બેગલુર જેવા મેગા તથા મધ્યમ કક્ષા ના સીટીનો આવ્યો છે. અહી પણ ખુબ જડપથી થઈ રહેલા વિકાસ સામે જાહેર પરિવહન ના સાધનો ટીંગાઈ રહ્યા છે. ખુબ જડપથી અને વિસ્તૃત રીતે આ દીશામાં પગલા લેવામાં ના આવ્યા તો રાજકોટ-જામનગર-બરોડા જેવા શહેરોમાં પણ મુંબઈ જેવા દ્રશ્યો જોવા મળે તો નવાઈ નહી અને પેટ્રોલ રૂ ૧૦૦-૧૨૫ લીટર મળે તો સસ્તુ ધારજો.

*****

કોઈ પણ વસ્તુ વિપુલ પ્રમાણમાં મળતી હોય ત્યારે તેનો બે-ફામ ઉપયોગ કરવો અને થોડીક અછત જેવુ લાગે ત્યારે તેનો બે-ફામ સંગ્રહ કરવો તે આપણી માનશીકતા છે. તે પછી પરચુરણ જેવી સાવ મામુલી વસ્તુ કેમ ના હોય . બે દિવસ પહેલા જ મારા ખીસ્સામાં જમા થયેલ એન્ટીક ને પણ આટે તેવી પાંચની અમુક નોટો ને બાજુના ગલ્લા વાળા ને એ પધરાવી. અમુક નોટો અડધી હતી તો અમુક પોણી. અમુક તો વળી હોસ્ટેલમાં રહેતા વિધ્યાર્થી ૩-૪ દિવસ કપડા ધોવાની આડશ કરી ગયો હોય અને છેલ્લે એક જોડ નુ પેન્ટ અને બીજા નું શર્ટ પહેરી મીસ-મેચ કરે તેવી હતી. એક સરેરાશ વ્યક્તિ રોજ કેટલી વખત ખરીદી કરતો હશે ? ૨-૫-૧૦ વખત કે તેથી વધુ બહુ બહુ તો ૧૫ વખત. શું દર વખતે તે ૧૨-૨૨ એવા ઓડ ફીગરમાં જ ખરીદી કરશે ? રોજ નું કેટલુ પરચુરણ જોયે ? આપણી સંગ્રહ કરવાની આ કુ-ટેવ નો ગેરફાયદો દુકાનવાળો ચોકલેટ-ધાણાદાર જેવી વધારાની અણજોયતી વસ્તુઓ ધાબડી ને લે છે. અમુક લોકો તો છુટ્ટા હોવા છતા કાઢતા નથી અને માર્કેટમાં છુટ્ટાની તંગી રહે છે તેનો ગેર-ફાયદો અમુક તત્વો કૃત્રીમ તંગી ઉભી કરી લે છે. નીચે મુજબ ના અમુક સાધારણ નીયમ પાડી બીનજરૂરી ખર્ચ ને તાળી શકાય છે.

૧. બની શકે ત્યાં સુધી યાદી બનાવી એક સામટી ખરીદી કરવા નીકળો. શાકભાજી જેવી વસ્તુ શક્ય હોય ત્યા સુધી બે-ત્રણ લોકો સાથે લેવા નીકળો અને સાથે જ બીલ બનાવી અદરો અંદર સમજી લો.

૨. રોજીંદી વસ્તુઓ ના ભાવનો અંદાજ હોય તો જોયતા છુટ્ટા સાથે લેતા જાવ.

૩. વધારા ના પૈસા ની સામે ચોકલેટ-વળીયારી જેવી બીનજરૂરી ચીઝો લેવા કરતા દુકાનદાર પાસે જમા રખાવો. બીજા વખતે એક્જેસ્ટ કરવામાં કામ આવશે. ( રોજીંદો અને ઓળખીતો દુકાનવાળો હોય તો) બાકી છુટ્ટા પૈસા રાખવાની દુકાનદારની ફરજ છે અને તે માંગવો તમારો હક્ક.

૪. છુટ્ટા પૈસા ના હોવાથી કોઈ દુકાન દાર કોઈ ચિજ ના આપે તો તેનો યોગ્ય પ્રતિકાર કરો. દુકાનદાર પોતાની પાસે હાજર હોય તેવી કોઈ વસ્તુ કામકાજના કલાકો દરમીયાન વેચવાની ના નથી પાડી શકતો.

કદાચ આટલુ પુરતુ ના પણ હોય છતા પ્રયત્ન કોકે તો કરવો જ રહ્યો.

નોંધ :- લગભગ ત્રણ મહિના થી ભેગુ થયેલુ છુટુ છવાયેલુ લખાણ ને બે પોસ્ટ માં સંકલીત કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે.

-: સીલી પોઇન્ટ :-

કાના આતા અમેરીકા જતા હતા. સિક્યોરીટી ચેક માં કાઇક સંગિદ્ધ વસ્તુ X-Ray માં દેખાણી. થેલો ફંફોળતા એક ડબ્બો જડ્યો તેને ખોલતા આખ્ખો સિક્યોરીટી રૂમ વાસ વાસ થઈ ગયો. ઓફિસરે પુછ્યુ શુ છે આમાં ? બાજુ ના ઉકરડા માથી થોડુ ખાતર ભર્યુ છે. મારો ખાટલો ન્યા જ પડ્યો હોય છે અને આ વાસ ની હવે આદત પડી ગઈ છે કદાચ અમેરિકા માં ના જડે તો એટલે હારે લઈ જાવ છું. –આપણૂ પણ એવુ જ છે ખબર છે કે અમુક આદતો ખરાબ છે છતા તેને સાથે ને સાથે જ રાખ્યે છીએ. 

ઘટનાઓ ની આસપાસ - ૨.૧

ઘટનાઓ ની આસપાસ - ૨.૧

એક હતો ચકો અને એક હતો મકો. બન્ને પિતરાઈ ભાઈઓ. ચકો મોટો અને મકો નાનો. ચકો આમ તો સંવેદનશીલ પણ પ્રકૃતીનો થોડો શાંત. બનતા સુધી જતુ કરે. મકો થોડો ચંચળ અને પ્રમાણ વધુ તોફાની. હાલતા ને ચાલતા ચકા ને હેરાન કરે. ક્યારેક તેની પેન્સિલ તોડી નાખે તો ક્યારેક બુક ફાડી નાખે. ઘરના બધા ચકાને સમજાવે કે મકો નાનો છે એટલે તારે જતુ કરાય અને ચકો જતુ પણ કરે.

આમને આમ ઘણો સમય ચાલ્યુ. ચકાની જતુ કરવાની ભાવના મકો તેની નબળાઈ સમજી બેઠો અને હેરાન કરવાનું પ્રમાણ દિવસે દિવસે વધતુ ગયુ. ચકાની ચોકલેટ બિસ્કિટ જેવી વસ્તુ મકો તેના હાથ માથી લઈ ને ખાય જાય, શર્ટ પર શાહી નાખી ડાઘ લગાડી દે અને ધીરે-ધીરે મારામારી સુધી વાત પહોચી ગઈ. છતા બધા તો ચકા ને સમજાવે તુ મોટો છે ને તારે જતુ કરાય. એક દિવસ કોઈ કારણ વગર મકાએ ચકાને બટકુ ભરી લીધુ અને ચકાની સહનશક્તિની લીમીટ પુરી થઈ ગઈ. એક તો ઉમરમાં મોટો અને શરિરે તગડો ચકા એ બે-ચાર ફેરવી ફેરવી ને મકા ને દીધી. મકો ગાંગરતો ગાંગરતો ઘરના વડીલ પાસે ગયો ત્યારે માડ મકો છુટ્યો.

તે દિવસ થી ચકાની છાપ મારકણા તરીકે પડી ગઈ. હાલતા ને ચાલતા બધા ચકાને વખોડતા જતા. જાણે કેમ ચકાએ કોઈ કારણવગર મકાને માર્યો હોય ? આ ચકો એટલે મારો પુત્ર યથાર્થ . સાચુ કહેજો તમે ચકો એટલે શું ધાર્યુ હતુ ? ફેબ્રુઆરી મહિનો હમણા જ ગયો. આ મહિના માં કહેવાતા સેક્યુલરો ના મગજ થોડાક અંત:સ્ત્રાવો નું ઉત્પાદન વધારી દે છે. ભાદરવા માં જેમ કુતરાઓ ચકરાવે ચડે તેમ આ જમાત ચકરાવે ચડે છે. મીડીયાને પુરતો મસાલો મળી રહે તેના પુરતા પ્રયાસો આ લોકો કરે છે. આ વખતે ટી.વી. પર ગોધરાકાંડ (ખરેખર ગોધરા પછી ફાટી નિકળેલા રમખાણો) મા માર્યા ગયેલા લોકોના ફોટા આગળ મીણબત્તી પેટાવેલી દેખાડવા માં આવેલી. મે પોતે બે મીનિટ નું મૌન પાળેલું પણ આ બધા માં ગોધરા સ્ટેશન પર ટ્રેનમાં સળગાવી નાખેલા લોકો ના ફોટા તો શું તેના નામ નો પણ ઉલ્લેખ ના હતો. આ તે કેવી કરૂણતા, ગોધરા પછી ના રમખાણમાં માર્યા ગયેલા ૧૦૦ % નિર્દોષ હતા તેમા શંકા ને કોઈ સ્થાન નથી તો શું પેલી ટ્રેનમાં આંતકવાદીઓ મુસાફરી કરતા હતા ?

મોદી એ શું કર્યુ અને શુ ના કર્યુ તેનો ન્યાય કોર્ટ કરશે પણ પેલો “લલ્લુ” સત્તાના નશામાં આલ્યા-આલ્યાનું કમીશન બેસાડી માથે ઉભી હથો હથ એવો રિપોર્ટ બનાવી નાખે કે ગોધરામાં ટ્રેન અંદરથી સળગી હતી કોઈ એ સળગાવી ના હતી તો તેની માથે કેમ કોઈ SIT નથી બેસાડાતી. જ્યારે કોર્ટે ચુકાદો આપી દીધો હોય ત્યારે લલ્લુનું જુઠાણૂં સાબીત થઈ જતુ હોવા છતા આ કહેવાતા સેક્યુલરો ક્યા છુપાઈ જાય છે ?

ગુજરાત એક એવા સમય માથી પસાર થાય છે કે જેમા દરેક ધર્મ-જાતી-કોમ ની વ્યક્તિ ભુતકાળ ભુલી આગળ વધવાનો પ્રયાસ કરે છે અને આવું બહુ ઝડપથી થઈ રહ્યુ છે ત્યારે આ કહેવાતા સેક્યુલરોની જમાત ને પોતાની દુકાન બંધ થતી હોય તેવું લાગે છે ત્યારે વારે-તહેવારે આ મુદ્દો ચગતો રહે તેનો પ્રયાસ સતત કરતા રહે છે. મીડિયાનો સપોર્ટ મલતો હોય તેમા મહદ અંશે તેઓ સફળ પણ થાય છે. પણ મારો એક જ પ્રશ્ન આ સેક્યુલર જમાત ને છે… ગોધરા પહેલાના રમખાણો વખતે તમે ક્યાં હતા અને તે વખતે તમે કરેલ લૈખીક પ્રયત્નો કેટલા ? જેથી મારા જેવા ને આશ્વશન મળી રહે કે ભવિષ્યમાં પરિસ્થિતી બદલાય ત્યારે પણ આ લોકો મારી સાથે જ હશે.

UPA-2 ધ ગ્રેટ ઇન્ડીયન લાફ્ટર સર્કસ :- લગભગ છેલ્લા ૨-૩ વર્ષ થી મારા જેવો સંવેદનશીલ આત્મા કે જે ઓછુ જુએ-વાંચે વધુ વિચારે છે તે મનોમન મુંજવણમાં છે કે UPA-2 પર હસવું કે રડવું. કોઈ પણ વાત ને સીધી રીતે માનવી નહી અને કોઈ પણ  નિર્ણય નો સીધો અમલ કરવો નહી આ બે જ ઉદ્દાનો કોમન મીનિમમ પોગ્રામ સાથે ચાલતી આ સરકારે આમ જનતાને કંડમમાં કંડમ સરકાર કેવી હોય તેનું આદર્શ ઉદાહરણ આપ્યુ. એક પણ ક્ષેત્ર નથી કે જે વગોવામાં-વખોડવામાં કે પછી તેની આબરૂ નિલામ કરવામાં આ સરકારે બાકી રાખ્યુ હોય. કોંભાડો તો ઠિક છે કોઈ દુધે ધોયેલા નથી પણ આબરૂ ને જે રીતે ચિથરેહાલ કરી છે આ સરકારે તે અનન્ય છે. ક્યારેક તો એવું લાગે છે કે કૃષ્ણ ભગવાન કલયુગમાં અવતરી આ સરકારના ચિર ના પુરતા હોય. જ્યાં લાગે કે આ છેલ્લો સાડલો છે આ છેલ્લો સાડલો છે ત્યાં અંદરથી બીજો ક્યાંક થી પ્રગટ થઈ જ જાય છે. ખરેખર નાસ્તિક માં નાસ્તિક વ્યક્તિ ભગવાન ઉપર ભરોસો મુકતો થઈ જાય તેવા છેલ્લા ૨-૩ વર્ષ વિત્યા છે. આ બધુ ઓછુ હોય તેમ હવે સેના ના ભગાઓ છાપે ચડ્યા છે. હે ઇશ્વર હવે તો થાક્યા……

-: સીલી પોઇન્ટ :-

વાતાવરણ અને UPA-2 સરકારનો કોઈ ભરોસો રહ્યો નથી ક્યારે કઈ રૂતુ (અને પ્રધાન) ક્યા કારણે રાજીનામુ આપી દે તે નક્કી નહી. :D

"સ્પંદન"

હોસ્પિટલના વેઇટીંગ રૂમમાં ફિનાઇલની મહક સાથે બાજુમા જ રહેલ ડ્રેસીંગ રૂમ અને સ્ટોર રૂમ માંથી આવતી દવાની વાસ ભળી વિચીત્ર પ્રકારની ગંધનું કોક્ટેઇલ કરતી હતી. સોફા પ્રમાણમા "આરામ દાયક" કહી શકાય તેવા હતા પણ તેના પર બેસેલા કોઈ ના ચહેરા ઉપર ’રિલેક્સ’ થયેલો ભાવ ના હતો. ઉચાટની તંગ રેખાઓ દરેકના ભાલ પ્રેદેશ પર અંકિત થયેલી દીસતી હતી. વોટર કુલર ઉપર રાખેલો મીનરલ વોટરનો બાટલો દરેક ભરાતા ગ્લાસ પછી પોતાનામાં થતો ’ખાલીપો’ પ્રદર્શીત કરવા અવાજ કરતો હતો. એકદમ ઉપર ખુણામાં મુકાયેલા ટી.વી. પર ડીસ્કવરી ચેનલ પર સાયન્સની સિદ્ધીઓ દર્શાવાતી હતી.

        "તમારૂ અહી કોણ છે ?" બાજુમાં બેસેલા એક ૫૫-૬૦ વર્ષના ’અંકલ’એ કરેલા પ્રશ્નથી હું એકાએક તંન્દ્રા માથી બહાર આવ્યો. "મારો નાનો બાબો", એમ ટુંકો જવાબ આપી મે વાતને ત્યાં જ પુરી કરવાની ’ટ્રાય’ કરી. "શું થયું છે ?", હું આ પ્રશ્ન માટે તૈયાર જ હતો. મે તેમના પર એક નજર નાખી, પસાસ ટકા સફેદ વાળ વાળૂ પચાસ ટકા ’તાલયું’ માથુ, પહોળુ કપાળ અને ચહેરા પર ’ગોલ્ડન’ ફ્રેમના ચશ્મા, એકદમ ગોરો વાન કે જે તેમની તંદુરસ્તીની ચાડી ખાતી લાલાસ પડતી જાય પાથરતો હતો. ખુબજ ઉચી જાતના ફેબ્રીક માથી બનેલા વ્હાઇટ શર્ટ અને ડાર્ક નેવી બ્લુ કલરનું પેન્ટ. દેખાવે કોઈ અત્યંત શ્રીમંત લાગતી એ વ્યક્તિના સ્વરમા ક્યાંય તે વાતનો દંભ પ્રદર્શીત થતો ના હતો. બે મીનિટ પહેલની અને અત્યારની મારી તેના તરફની મનોસ્થીતી બદલાય ગઈ હતી.

        "મારો નાનો બાબો કોમા માં છે", મે ખુબજ સાલીનતાથી જવાબ આપ્યો. "ઓહ..! માય ગોડ, કેટલા વર્ષનો છે ? એની સિરીયસ પ્રોબ્લેમ ?" "પાંચ વર્ષનો", પણ બીજા પ્રશ્નનો જવાબ આપવાની હિંમત ના કરી શક્યો. મારી સ્થીતી સમજી તેઓ તરત બોલ્યા,"બી ફ્રેન્ક, આઈ એમ ડો.ભાર્ગવ ચાઇલ્ડ સ્પેશીયાલીસ્ટ". નામ સાંભળતા જ હું ચમક્યો...

*******

        ઉત્સવનો જન્મ થયો એટલે ઘરના તથા સંબધીઓ ના મોઢા માં એક જ વાત હતી, તું તો લક્કિ છે પહેલુ જ સંતાન દીકરાના રૂપે મળ્યુ એટલે બીજાની તો હવે જરૂર જ નથી ને. પણ અમે તો પહેલે થી જ  નક્કિ કરી રાખ્યુ હતું કે બીજુ સંતાત તો જોયશે જ અને અર્પા પણ મારા આ નિર્ણયની સાથે જ હતી. અમારા લગ્ન થયા કે તરત જ બન્ને એ ભવિષ્યનો પ્લાન ઘડી કાઢ્યો હતો. લગ્નના પહેલા વર્ષમાં કાઇ નહી અને પછી બે થી ઓછા અને ત્રણ થી વધુ નહી. હું આ સુત્ર વારે-વારે મીત્રવતૄળમાં બોલતો એટલે મીત્રોમાં આ સુત્ર "વિવેક’સ ચાઇલ્ડ પોલીસી" નામે મશહુર બન્યુ હતું. અને તેમા હું ચુસ્ત પણે વળગી રહ્યો. ઉત્સવ ત્રણનો થયો કે તરત જ અમે બીજાનું પ્લાનીંગ શરૂ કર્યું. ઇચ્છા તો હતી એક દીકરીની પણ...

        સાતમે મહીને ગર્ભમા રહેલા બાળકમા રેર કહી શકાય તેવી ડીસીઝ જોવા મળી. "મી.શાહ, સોરી ટુ સેય.. પણ બાળકમાં બહુ ગંભીર ડીસીઝ જોવા મળી છે. મેડીકલ સાયન્સમાં બહુ ઓછા કેસમા આવું બનતું હોય છે માટે તેની કોઈ સારવાર કે દવા હાલ અવેલેબલ નથી. અને હા, અત્યારે સાતમો મહીનો ચાલે છે એટલે... તમે સમજી શકો છો હું શું કહેવા માગુ છું." "હા.. હા.., મને સમજાય ગયુ. અમે બાળકને જન્મ આપીશું જ કેમ અર્પા ? પણ અર્પાની હાલત ક્યાં બોલવા જેવી હતી જ. ડોક્ટરના શબ્દોથી તે તો સુન્ન જ થઈ ગઈ હતી. "ડોક્ટર, તે કેટલો સમય અમારી વચ્ચે રહેશે ?" મારા એકદમ પ્રેક્ટીકલ સવાલ થી પહેલા તો ડોક્ટર હબકી જ ગયા. "મે બી ફોર યા ફાઈવ યર ઓર લેસ, મેક્સીમમ સિક્સ યર." તેણે સ્વસ્થ થતા જવાબ આપ્યો. "અર્પા, આવનાર ૫-૬ વર્ષ રડવાનું ભુલી જજે." હું હજી વાક્ય પુરૂ કરૂ ત્યાં જ " હા હા તે આસુ પાછ્ળ માટે બચાવવા જ પડશે ને" અર્પા આટલુ બોલી ચોધાર આંસુએ રડી પડી. હું પણ ક્યાંક રડી ના પડુ તેની સચેતતા માં સ્વસ્થ થઈ ઝડપથી ડોક્ટરની કેબીનની બહાર નિકળ્યો. આવનાર કપરા સમય માટે માનશીક તૈયારી કરતો હતો કે રડવાથી મારૂ પુર્ષાતન ઘવાતું હતું તે હું પણ સમજી ના શક્યો.

*******

        વૈષાખ સુદ ત્રીજ એટલે કે અક્ષય તૃતિયાને દીવસે જ સ્પંદનનો જન્મ થયો. જન્મ પહેલા જ નામ નક્કિ કરી રાખ્યા હતા. જો દીકરી આવી તો સ્પર્શ અને દીકરો આવ્યો તો સ્પંદન. મમ્મી કહેતી જન્માક્ષર મુજબ જ નામ રખાય પણ આના તો ક્યાં જન્માક્ષર જ બનાવવા ના હતા. કેવો ક્રૂર વિચાર ?? પણ અમે બન્ને એ મે અને અર્પાએ નક્કિ જ કરી લીધુ હતું કે આવનાર બાળકનું બધુ જ અમારે અમારૂ ધાર્યુ કરવું છે, એક-એક દીવસ ઉજવવો છે જેથી કાઈ ના કર્યાનો અસંતોષ ના રહી જાય. તેનું કારણ પણ હતું કેમ કે રાત્રે સુતા પછી બીજા દીવસે સવારે તે ઉઠશે કે નહી તે પણ ક્યાં ખબર હતી ? સામે પક્ષે ઉત્સવ પણ હજી નાનો જ હતો એટલે તેને પણ ઓછુ ના આવે તે જોવાનું હતું. તેને ક્યાં એટલી સમજ હતી કે મારો નાનો ભાઈ એક ’વેરી વેરી સ્પેશીયલ ચાઇલ્ડ’ છે. કપડાથી લઈ ને બધુ જ બન્ને ભાઈઓ માટે સરખુ જ અને સાથે જ લેવાતું, બસ એક દવાઓ અપવાદ મા આવતી. તે ડિસીઝની તો કોઈ દવા કે સારવાર હતી જ નહી પણ તેની આડ અસર ઓછામાં ઓછી થાય તે માટે ઢગલો બંધ દવાઓ ખવડાવવી પડતી. ’મીન વાઇલ’, નાની નાની તકલીફમાં પણ જીવ તાળવે ચોંટી જતો. તેમ છતા સ્પંદન સાથે વિતતા એક એક દીવસની યાદગીરી સમેટવામાં પણ ક્યાં કાઈ કસર રાખી હતી. કોમ્યુટરની આખ્ખી હાર્ડ ડ્રાઇવ ફોટા અને વિડીયો ક્લિપથી છલ્કાય ગઈ. એક લાંબો સમય ચાલે તેટલી તો યાદો સમેટવી જ રહી ને. દરેક નવો દીવસ જાણે તેનો ’બર્થ ડે’ કેમ ના હોય. જોત જોતામાં ગયા મહીને જ તેનો પાંચમો જન્મ દીવસ પણ ઉજવ્યો.

*******

          "વિવેક જલ્દી ઉઠો, સ્પંદનને કાઈક થાય છે" અર્પાનો ગભરાતો સ્વર મારા કાને પડ્યો. હું સફાળો જાગી જ ગયો અને મન માં એક જ વિચાર આવ્યો. લાગે છે ડેડલાઈન નજીક આવી. કાઈ પણ બીજો વિચાર કર્યા વગર સ્પંદનને ઉચકી ગાડી માં બેસાડ્યો. "પપ્પા હું પણ આવુ છુ" તેમ કહી ઉત્સવ પાછળ દોડ્યો. "ચાલ" દલીલો કરવામાં  સમય ના બગડે એટલે મે ટુંકમાં પતાવ્યું. સ્પંદનને પાછળની સીટ પર બેસાડ્યો અને તેની બન્ને બાજુએ અર્પા અને ઉત્સવ બેસ્યા. તરત જ મે ગાડી હોસ્પિટલ તરફ મારી મુકી. "ડોક્ટરને બોલાવો ઇમર્જન્સી છે", અમને જોતા જ પરિચીત નર્સ બોલી. તે પણ જાણે છેલ્લા પાંચ વર્ષથી આજ ના દીવસ માટે જ તૈયાર કેમ ના હોય ! સ્પંદનને સ્ટ્રેચર પર લેતાની સાથે જ ઓક્સિજન માસ્ક પહેરાવી તરત જ તેને આઈ.સી.યુ. માં લાંબા સમય માટે "સુવડાવી" દેવામાં આવ્યો. "મી.શાહ, તેની હાલત બહુ ક્રીટીકલ છે, સમય રેતી ની જેમ હાથ માંથી સરકી રહ્યો છે. વી મસ્ટ ડુ સમથીંગ સિરિયસ.." અરે ડોક્ટર છેલ્લા પાંચ વર્ષ, બે મહીના, ત્રણ દીવસ અને સાડા આઠ કલાક થી હું તો સિરિયસ જ છુ ને. જ્યારથી સ્પંદન પેટમા હતો અને તેની આ બીમારીની ખબર પડી છે ત્યારથી જ પાણીની જેમ પૈસા વાપરવા તૈયાર છુ જો તે સાજો થઈ જતો હોય તો. અને જે શક્ય હતું તે બધુ કર્યુ પણ છે જ. વર્લ્ડના ખુણે-ખુણેથી દવાઓ મંગાવી લીધી પણ તમે જ કહ્યુ કે આ રેર ડીસીઝ છે એટલે તેની કોઈ દવા જ નથી અને અત્યારે તમે મને સલાહ આપો છો કે હવે કાઈક કરવું જોઇશે ? આવું ઘણું બધુ કહેવાનું મન થયુ પણ અત્યારે મગજ બગાડવું પાલવે તેમ ના હોય, "તમે જ કહો આપણે શું કરી શકીયે ?" ખુબજ શાંતિથી મે પ્રતિપ્રશ્ન કર્યો. "મને લાગે છે મારે આ કેસને ગ્લોબલ કરવો જોઇએ, હું આજે જ સ્પંદનની કેસ ફાઈલ મારા બધા જ ક્લાસમેટ ડોક્ટરોને મેઈલ કરી દવ છું તથા તેને પણ જણાવી દવ છુ કે તે આગળ બીજા ડોક્ટરોને પણ ફોર્વડ કરે. કાઇક તો રસ્તો જરૂર હશે જ ને." ડોક્ટરના અવાજમાં ઉત્સાહ જોઈ હું પણ થોડો હિંમતમા આવ્યો. વાત પણ સાચી હતી આમ નજર સામે કાઈ પણ કર્યા વગર હાથ ઉપર હાથ ધરી બેસી રહી તેને કેમ જતા જોઈ શક્યે ? "અર્પા ઓ અર્પા જાગે છે કે...?" "જે માં નો લડકો આ સ્થિતીમા હોય તે ઉંઘી શકે ખરા ?" મારો પ્રશ્ન પુરો થાય તે પહેલ જ તે બોલી ઉઠી. "શું કહ્યુ ડોક્ટરે ?" હું કાઈ બોલુ તે પહેલા જ આંખો લુછતા લુછતા તેણે જ પ્રશ્ન કરી નાખ્યો. "પહેલા તો રડવાનું બંધ કર, આપણે એક બીજાને શું પ્રોમીસ આપ્યું હતું તે યાદ છે ને તને !" "તમે આટલા કઠોર કેવી રીતે થઈ શકો છો વિવેક ?" એક વેધક પ્રશ્ન મારા હ્યદય સોસરવો નિકળી ગયો. અને તેને આ પ્રશ્ન કરવાનો હક પણ હતો. કારણ કે તે એક મા ના મોઢે બોલાયેલા શબ્દો હતા. "સાંભળ, ડોક્ટર સ્પંદનની કેસ ફાઈલ તેના બધા જ ડોક્ટર મીત્રોને મેઈલ કરવાના છે, તેને આશા છે કે કાઈ ને કાઈ રસ્તો જરૂર નિકળશે. નાવ ફરગેટ આ રોના ધોના." "તમને વાસ્તવિકતા ખબર છે છતા તમે આવી વાત કરો છો ? અને તે પણ એક સાયન્સ સ્ટુડન્ટ થઈ ને ?" અર્પાની વાણીમા વેધકતા જરા પણ ઓછી થઈ ના હતી અને તે વેધકતા માટે યોગ્ય કારણ પણ હતું જ ને. "ડીયર પહેલ હું એક બાપ છું અને પછી એક સાયન્સ સ્ટુડન્ટ" આટલા શબ્દો બોલતા સુધીમા તો મે મારૂ જ આપેલું પ્રોમીસ તોડી નાખ્યું. સ્પંદનના જન્મ પછી આજે પહેલી વાર અમે બન્ને એક-બીજા ભેટી ચોધાર આસું એ રડ્યા. જાણે છેલ્લા પાંચ વર્ષના આંસુ એક સાથે વહેતા ના હોય.

        "મી.શાહ એક ગુડ ન્યુઝ છે, ન્યુયોર્ક થી ડો.મહેતા કે જે એક બહુ ફેમસ ચાઇલ્ડ સ્પેશીયાલીસ્ટ છે તેમનો મેઈલ આવ્યો છે. તેમણે સ્પંદનની કેસ ફાઈલ તપાસી અને જવબ મોકલ્યો છે." "શું કહે છે તે ડોક્ટર ?" હજી ડોક્ટર કાઇ આગળ બોલે તે પહેલા જ અર્પા વચ્ચે બોલી ઉઠી. "રિલેક્સ મીસીસ શાહ, તેઓ કહે છે કે તેમના એક સિનિયર ડોક્ટરે આ ડીસીઝનો ઇલાજ શોધી કાઢ્યો છે, આમ તો તે પ્રાથમીક તબક્કે જ છે પણ પેશન્ટની કરંટ પોઝીશન જોતા આપણે ચાન્સ લેવો જ રહ્યો. બટ..." "ડોક્ટર પૈસાની કોઈ ફિકર ના કરશો." ડોક્ટર તેની વાત પુરી કરે તે પહેલા જ હું વચ્ચે બોલી ઉઠ્યો. "નો.. નો.. મી.શાહ તેવો કોઈ જ પ્રોબ્લેમ નથી. તે ડોક્ટર તો તેની ટ્રિટમેન્ટ ફ્રી ઓફ કોસ્ટ કરે છે, અને હું તેમને બહુ સારી રીતે ઓળખુ છુ  પણ તે અત્યારે ન્યુયોર્કમાં નથી. બનતા સુધી તે અહી ઇન્ડીયા આવ્યા છે. અત્યારે તો તેમનો કોન્ટેક્ટ  થતો  નથી પણ હું તેમને સ્પંદનની કેસ ફાઈલ મેઇલ કરી આપુ છુ તેમજ જેવો તેમનો કોન્ટેક થશે આપણે તેમને અહી બોલાવી લઈશું અને ટ્રીટમેન્ટ શરૂ કરી દઈશું." છેલ્લા કેટલાય વર્ષો પછી આજે અમારા બદ્ધાના મનમા એક સાચી શ્રદ્ધા જન્મી. બાકી તો બધુ કૃત્રીમ દીલાશા જેવું જ લાગતું હતું. "તમે તેમનું શું નામ કહ્યું ?" મારા થી અનાયેશે જ પ્રશ્ન પુછાય ગયો.". "ઓહ સોરી, હું તમને તેમનું નામ કહેવનું જ ભુલી ગયો... તેમનું નામ છે ડો.ભાર્ગવ....."

*******

        ડો.ભાર્ગવ નામ કાને પડતા જ મારા રોમે રોમમા એક નવા જ પ્રાણનો સંચાર થયો. કેટલાય દીવસથી વેરાન પડેલા મનમાં જાણે નવી આશા અંકુરીત થઈ. "ડો.ભાર્ગવ, તમે એજ કે જે બાળકોની પેલી રેર ડીસીઝ ઉપર રીસર્ચ કરો છો ?". આવેશમા જ અનાયાસે પ્રશ્ન પુછાય ગયો કે પછી ઉદભવેલી આશા ખરેખર સાચી જ તેની ખાત્રી કરવા પુછ્યુ તે હું પોતે પણ સમજી ન શક્યો. "યસ, બટ હાઉ કેન યુ નો મી ?" એક આશ્ચર્ય સાથે તેમણે પ્રતિપ્રશ્ન પુછ્યો અને તે અપેક્ષીત પણ હતો. ’અરે જેની ચાતક નજરે રાહ જોય રહ્યા હોય તે જ આજે એકાએક આવી રીતે સામે આવી જશે તેની તો કલ્પના જ ક્યાંથી હોય અને તે પુછે કે તમે કેવી રીતે ઓળખો છો ત્યારે શું જવાબ આપવો તેની ગડમથલમાં હું પડી ગયો’ "ઓહ.. ડો.ભાર્ગવ, વેલકમ સર." અમારા વાર્તાલાપ અને મારા વિચારોમાં ખલેલ પહોચાડતા સ્પંદનના ડોક્ટર ડો.દોશી આવી પહોચ્યા. "હેલ્લો ડોક્ટર હાઉ આર યુ ?" ડો.ભાર્ગવ ડો.દોશી સાથે હાથ મીલાવવા વિવેકથી સોફા પરથી ઉભા થયા. "ફાઇન સર, મીટ મી.શાહ હીઝ ચાઇલ્ડ ઇઝ વેરી સિરિયસ. મે તમને જે પેશન્ટની કેસ ફાઈલ નો મેઇલ કર્યો હતો તેમના ફાધર. એન્ડ મી.શાહ આપણે જેની રાહ જોય રહ્યા છીએ તે ડો.ભાર્ગવ.". "ઇન્ડીયા આવ્યો પછી મોસ્ટ ઓફ કોન્ટેક્ટસ છુટી ગયા, અહી જ હતો અને લક્કીલી કાલે એક રીલેટીવને ત્યાં જસ્ટ મેઇલ ચેક કરતો હતો ત્યાં જ તમારો મેઇલ જોયો કે તરત આજે અહી પહોચી ગયો. સોરી, મારે આવવામા થોડુ મોડુ થઈ ગયું." ડો.ભાર્ગવ અને ડો.દોશીનો વાર્તાલાપ નિસ્તેજ ભાવે હું સાંભળી રહ્યો હતો. વાસ્તવિકતા છે કે સ્વપ્ન તે તો કોઈ મને જગાડે પછી ખબર પડે ત્યાં જ "મી.શાહ, ચાલો હવે સમય બગડવો પોસાય તેમ નથી. સર, નાવ ધીઝ કેસ ઇઝ યોર્સ. વી હોપ યુ મેક અ મીરેકલ." ડો.દોશીના અવાજે મને જગડ્યો અને વાસ્તવીકતા છે તેની ખાત્રી કરાવી. "ના, ડોક્ટર તમે સમય સર જ આવ્યા છો" મારાથી કુદરતી જ બોલાય ગયું. "મી.શાહ સ્પંદનના ધબકારા તે હવે મારી જવાબદારી છે" ડો.ભાર્ગવના આ શબ્દોમાં આત્મવિશ્વાષ છલકતો હતો. પછી તો બધુ જ ડો.ભાર્ગવે પોતાની માથે લઈ લીધુ. અમારી પાસે ગુમાવવાનું તો કાઈ ન હતું એટલે તેના ઉપર ભરોસો કરવા માં કાઈ નુકશાની પણ ક્યાં હતી ?

*******

’મીરેકલ’, ડો.દોશી એ બોલેલો તે શબ્દ મને આજે પણ યાદ છે. ચમત્કારો થાય છે ? કોઈએ જોયા છે ? કોઈ મને આ પ્રશ્ન પુછે તો કદાચ જ્યારે આ શબ્દ બોલાયેલો ત્યારે જવાબ આપવા હું શક્તિમાન ના હતો પણ આજે ? ફક્ત એક જ શબ્દમા જવાબ આપું "હા". મે ચમત્કારો થતા જોયા છે. મારા જ જીવનમાં માની ના શકાય તેવો એક ચમત્કાર થયો છે. આ ઘટના આજથી ૨૦-૨૫ વર્ષ પહેલા બની હતી પણ આજે પણ મારા સ્મૃતિપટલ પર હજી એટલી જ તાજી છે જાણે આ બધુ કાલે જ કેમ ના બન્યુ હોય. તે પાંચ-સાડા પાંચ વર્ષના સમયગાળા એ જીવનને જુદી જ નઝરે જોવા પ્રેર્યો છે. તમને થશે કે આમા ક્યાં ચમત્કાર થયો અને તે બધુ હું આજે કેમ યાદ કરૂ છું ? યાદ કરવાનો તો કોઈ પ્રશ્ન જ નથી કારણ કે હું હજી કાઈ પણ ભુલ્યો જ નથી . આજે જે કાઈ કહુ છુ તેનું કારણ એટલું જ કે કાલથી એટલે કે તા.૫-૫-૨૦૨૫ થી સ્પંદન અને કૃતિના હ્યદયના ધબકારા એક બનવા જઈ રહ્યા છે. તેમના લગ્ન છે કાલે... જીવનના તે પાંચ-સાડા પાંચ વર્ષે મને એક અલગ જ વ્યક્તિ તરીકે ઢાળ્યો. સ્પંદન આજે અમારી વચ્ચે છે તે એક મોટો ચમત્કાર છે અને હું નાસ્તિક ઇશ્વર પર શ્રદ્ધા રાખતો થઈ ગયો તે બીજો. કદાચ સ્પંદન આજે ના હોત તો હું ચમત્કાર કે ઇશ્વર કોઈ માં પણ માનતો ના હોત. "એ તમે આવો છો કે નહી સ્પંદનને પાટે બેસાડવાનો સમય થઈ ગયો કે પછી પાટેથી ઉઠાડવા સમયે ગીત ગાયને બોલાવવા પડશે ?" અર્પાના અવાજમાં આજે એક અનોખો જ ઉલ્હાસ જણાયો, કેમ ના હોય ? તે એક સાસુ-મા ના શબ્દો છે. ચાલો મારે જવું પડશે અને હા ચમત્કારો થાય છે અને મે જોયા પણ છે અને કદાચ તમે પણ હવે માનતા થઈ જાશો. અને હા, સ્પંદનને આશિર્વાદ દેવા આવવાનું ના ભુલતા.

સમાપ્ત

કેળવણી

રામા આતા નવો નવો સાઢીયો(ઊંટ) લઈ આયવા. રૂપિયા ત્રીસ હજાર મા પાન સે ઓછા મા બરડા માથી આયણો.(૨૯૫૦૦ માં પોરબંદર બાજુ થી લાવ્યો.) . લીલુ-સુકુ દય દય ને મયના દિ મા દણીંગ જેવો કર્યો અને પછી તો રામાપીર ના પટ મા સવાર-સાંજ્ય દે દે ધોડવી ધોડવી ને બે મહીને તો ગાડી યે જોડવા કપલીટ કરી નાયખો. સાંઢીયો પણ બહુ સોજો નિકળયો એક ફેરી કેડો દેખી જાય પછી ગએ ન્યા મેલો ને સીધો ઘર નો જ કેડો પકડે. રામા આતા કાયમ માંગરોલ ફેરો લઈ જાય માંડવી હોય કે ઘંઉ અટાણ લગી દી માથે ચડે ઇ પેલા કોઈ દી ના પુગતા પણ હવે તો આ નવા એ રંગ કર્યો. સૌની મોઢાગર રામા આતાનો સાંઢીયો હોય હજી તો બધા મક્તુપુર માંડ પુગ્યા હોય ત્યાં તો આતો ખાલી કરી સામો જડે. મારા થી એક દી ના રેવાયુ તી મે તો પુછી જ નાયખુ, “એલા રામા અટાણ લગી સૌની વાહે રેતો ને હવે તો કોઈ ને કા પુગવા નથી દેતો ?”

“ઇ તો ભાઈ બધી મારા સાંઢીયા ની કમાલ સે”

“એટલે ?”

“મે મારા સાંઢીયા ને એવો કેળવો છે કે આયા થી હાલે એટલે માંગરોલ ના નાકે જઈ ને જ ઉભો રય. હું કાયમ નિનર કરી આયા થી નિકરતો એટલે વાહે રઈ જાતો હવે તો રાતે જ નિકરી જાવ છુ અને ગાડી માથે જ લંબાવી દવ છુ એટલે અજવારૂ થાય ત્યાં લગી ની નિનર પણ થઈ જાય અને માગરોલ વેલો પણ પુગી જાવ, વળતા પણ તે સીધો જ ઘરની મેરે આવી ને ઉભે એટલે પાસો બાઇપાસે થી સુઇ જાવ. નીનર ની નીનર અને ફેરા ના બેઈ થાય. જોયો મારી કેળવણી નો પરતાપ.”

આ વાત ને પનરેક દી થયા હશે તા તો એક દી રામો આતો સાંઢીયા ને મારતો મારતો ગામને પાદરે સામો મઈલો તયે મે કીધી, “કા એલા સાંઢીયા ને ઢીબે સ”.

“આ ગધના એ તો આજ દી દીધો” એમ કઈ બે મોઢાની ગાઇરૂ કાઇઢી.

મે કીધુ, “થયુ હુ ઇ માંડી તો વાત કર”

“આયા થી માધુપુર નું માંડવ્યુ ભઈરૂ તુ અને ન્યાથી વળતા કપાસીયા-ખોળ ભરી ને આણવાના હતા. મને થયુ મોડી રાતના જ નિહરી જાવ તો બે ફેરા થઈ જાહે એટલે બે ના ટકોરે જ ઉપડી ગ્યો. શીલ પુગતા મને જોલુ આઇવું ને ઉઠી ને જોવ તો આ હહરીનો માગરોલ બાયપાસે ઉભો સે. વળતા પાસો હું તો જોલે ચઈડો નિનર ઉડી તા તો આ ગધનો ગામને નાકે.  ૨૫-૩૦ કીલોમીટર નો ફોગટ ફેરો થયો ને એક ફેરો ગયો એ લટકા માં આને મારૂ નઈ ને હુ પુજા કરૂ.”

“એલા એમા એનો વાંક નથી આ બધો જ તારી કેળવણી નો પરતાપ છે.

******

ઉપરોક્ત લખાણ કાઠીયાવાડી માં લખેલ છે, અમારા હિમતાઅદા ને વાંચતા હશો તો બહુ વાંધો નહી આવે છતા પણ ટુકસાર એટલો કે રામાઆતા એ એક ઊટ ૨૯૫૦૦ આં ખરીદ્યુ. પોતાની મોડા ઉઠવાની ટેવ ને લીધે ઊંટ ને એવી કેળવણી આપી કે તે સીધો જ માંગરોલ જઈ થોભે અને વળતા સીધો જ તેના ઘરે રહી થોભે. આ કેળવણી ને લીધે તેને બે ફાયદા થયા એક તો તે પુરતા ઉઘી સકતા અને બીજુ સમયસર પહોચી પણ જતા. એક દીવસ માંગરોલ ની જગ્યા એ વિરૂદ્ધ દીશા મા આવેલ માધવપુર નું ભાડુ મળ્યુ ત્યારે આદત વશ પોતે ઉંઘી ગયા અને ઊંટ આદત વશ સીધુ જ માંગરોલ પહોચી ગયુ, વળતા પણ તે ઉઘી ગયા અને ઊટ સીધુ તેને ઘરે ઉભુ રહ્યું.

ઉપરોક્ત લખાણને વાર્તા ગણો તો વાર્તા અને સત્ય ઘટનાગણો તો સત્ય ઘટના તેનાથી હુ જે આગળ લખવા જવા નો છુ તેના હાર્દમાં કાઈ પણ ફરક પડવાનો નથી. અહી “કેળવણી”  શબ્દ નો ઉલ્લેખ કરેલો છે. આ કેળવણી એટલે શું ? રામાઆતા એ આપેલ તે ને કેળવણી ના જ કહી શકાય. કેળવણી એટલે કે “શિસ્ત, સસ્કાર અને શિક્ષણ નો યોગ્ય સમન્વય”. કેટલુ શિસ્ત, કેટલા સસ્કાર અને કેવું શિક્ષણ તેના વિષે વ્યક્તિએ વ્યક્તિએ મતમતાંતર હશે પણ ઉપરોક્ત ત્રણેની હાજરી અનિવાર્ય છે તેમા કોઈ શક નથી. અત્યારે ઘણા લોકો ને પુછીએ છીએ કે તમે બાળકો માટે શું કરો છો તો કેહશે, “રોજ સવારે ઉઠી તેને તૈયાર કરી, તેનુ ટીફીન ભરી સ્કુલ સુધી અથવા તો સ્કુલબસ-વાન-રિક્ષા સુધી મુકવા જઈએ છીએ. રેગ્યુલર સ્કુલ-ટ્યુશન ફી ભરીએ છીએ. હોમવર્ક-પ્રોજેક્ટમા મદદ કરીએ છીએ.

ઉપરોક્ત બાબતો શિક્ષણનો ભાગ થયો હવે સંસ્કાર માટે શું કરો છો તો દલીલ કરશે, “શનિવારે હનુમાન મદિરે, ગુરૂવારે સાઈ મદિરે, સોમવારે શિવમંદિરે, અગ્યારસ ને દિવસે હવેલી, ઘરની બહાન નિકળતા પહેલા-રાત્રે સુતા પહેલા જય શ્રી કૃષ્ણ કે પછી જય માતાજી કે પછી જય અંબે બોલવાની આદત પડીયે છીએ.

તો પછી શિસ્ત માટે શું કરો છો, “કેમ આખો દિવસ બરાડા તો નાખીએ છીએ, સુતા સુતા ટી.વી. ના જો, જમતી વખતે અવાજ ના કર, ચપ્પલ પ્રોપર રાખ, આવી ને સ્કુલબેગ જગ્યાએ રાખ.”.

 ઓકે ઓકે એટલે તમે માનો છો કે તમે યોગ્ય કેણવણી આપો છો એમ ને.

હાસ્તો વળી તમે જ ઉપર લખ્યુ છે “શિસ્ત,સંસ્કાર અને શિક્ષણ” તે ત્રણેય તો અમે આપીયે જ છીએ ને.

મીત્રો ઉપર જણાવેલી કેળવણી અને રામાઆતા એ પોતાના ઊંટને આપેલી કેળવણી માં ફરક શુ રહ્યો ? કાઈ ફરક નહી. આવી કેળવણી મેળવેલ બાળક સવારે વહેલો ઉઠી નાહી-ધોહી તૈયાર થઈ સ્કુલે સમયસર પહોચી જાશે. સમયે સમયે જય શ્રી કૃષ્ણ પણ બોલશે. પોતાની બધી જ વસ્તુ યોગ્ય જગ્યાએ પણ રાખશે પણ જ્યારે ઘરેડ થી હટીને કાઈક કરવાનું આવશે ને ત્યારે કા તો સહેલો રસ્તો પકડશે અથવા તો કોઈ હાઇરાઇઝની છત કે પછી ઘરના પંખા નો સહારો લેશે.

શિસ્ત એટલે બધુ જ વ્યવસ્થિત કરવુ તે જ નહી પણ મુશ્કેલ સમયમાં મનને સ્થિર રાખવું તે પણ. સ્થિર મન જ મુશ્કેલ પરિસ્થિતીમાં યોગ્ય નિર્ણય લઈ શકે છે. શારિરીક શિસ્ત કરતા માનશિક શિસ્ત વધુ મહત્વનું છે . કોણ સમજાવે મોર્ડન મોમ-ડેડ ને.

શિક્ષણ એટલે ખાલી ૨+૨=૪ અને NaCl એટલે મીઠુ એટલુ જ નહી તે શિક્ષણનો જીવનમાં પણ કેવી રીતે ઉપયોગ કરવો તે પણ શિખવાનું. કાચબા-સસલાની રેસ વર્ષો થી સસલુ જ જીતતુ આવે છે ત્યારે કેઅ કોઈ ને પ્રશ્ન નથી થતો કે આ એક જ રેસની વાત છે કે પછી દરેક રેસમાં કાચબો જ જીતતો આવે છે ? કે પછી દર વખતે કાચબો એક નો એક (લાબાં આયુષ્યને લીધે) હોય છે અને સસલુ બદલાતુ જાય છે. :D જે ના સમજાય તે એ ઓપશન મા કાઢી નાખવાનો સીરસ્તો વર્ષો થી ચાલ્યો આવે છે અને ના સાજાય તે ના વિષે પુછવા જતા અ-શિક્ષીત માં ખપી જવાનો ડર ને લીધે એમ ને એમ ગાડી ગબડાવ્યે રાખીએ છીએ. છેલ્લે એવો વખત આવે છે કે ના કોઈ ઓપશન હોય ના પુછવા યોગ્ય સહારો. પ્લેન ક્રેસ થયુ હોય, ખંભે પેરેસુટ પહેલુ હોય છતા તેને ખોલતા જ ના આવડુ હોય તો ?

સંસ્કાર, મુશ્કેલીના સમયમાં મનને સ્થિર શિસ્ત રાખે છે તો ગમે તેવી પરિસ્થિતીમાં સંસ્કાર મને ને શાંત રાખે છે. મુશ્કેલ પરિસ્થિતીમાં મન વિચલીત ના થાય અને અનુકુળ સ્થિતીમાં મન છકી ના જતુ હોય તેવી વ્યક્તિ સંસ્કારી કહેવાય. બાકી પાણીપુરીની રેકડી જોય મો મા પાણી આવતુ હોય અને ના રહેવાતુ હોવાથી ખાય લેવાનું અને બીજા દિવસે ઉપવાસ કરતા કેટલાય મરજાદી (વૈષ્ણવ) ને નજરે જોયા છે.

ટુંક મા એટલુ જ કહીશ કે કેળવણીના નામે આપણે પણ આપણા સંતાનો ને રામાઆતા નો ઊંટ નથી બનાવતા ને તેની વખતો વખત ચકાસણી કરવી બાકી ક્યાંક સંતાનો સાચા જ રસ્તે જાય છે તેવી ધરપત સાથે કેળવણીના મદ માં નિંરાતે ઉઘતા રહીયે નહી અને સંતાનો ને જવાનું હોય ક્યાંક અને બીજે પહોચી ના જાય.

-: સીલી પોઇન્ટ :-

સારી સ્કુલની વ્યાખ્યા શું ? “ ઓછુ ભણાવે, વધુ કરાવે(વેઠ), ખુબ જ લે (ફી) અને કાઈ ના આપે (સંસ્કાર,શિસ્ત કે શિક્ષણ) “ તે વર્તમાન સમયની સારામાં સારી સ્કુલ . નજર સામે જોયલો દાખલો.